Naar aanleiding van het stukje vorige week over het depot van Museum de Kantfabriek en de kanten nalatenschap van Toos de Klerk schreef IJda Smits ons een berichtje over de cyanotypes die ze maakt van onder meer kant.

Zij is nu bezig met het maken van een boek over de kanten van een andere overleden kantklosster: Enny de Groot-Stikker. Wat een prachtige manier om haar werk zichtbaar te houden voor haar familie en ook voor andere mensen!

Hieronder vertelt IJda over haar cyanotypes op textiel .

Cyanotypie en textiel

In 2018 zocht ik een manier om zes generaties vrouwen in één textielwerk te laten zien. Ik koos voor cyanotype op canvas. Dit werd het werk ‘De Zeeuwse connectie’, Zeeuwse lapjes op de bojagi wijze aan elkaar genaaid met daarop mijn Zeeuwse voormoeders en ik en mijn kleindochter. Zie de bovenstaande foto!

Misschien even een kleine uitleg over cyanotypie.

Cyanotypie of blauwdruk werd in 1842 uitgevonden door fotograaf John Herschel. Er werd op calqueerpapier getekend met pen en inkt. Het papier voor de afdruk werd/wordt bewerkt met chemicaliën en belicht in de zon. Het was feitelijk de eerste vorm van kopiëren.
Anna Atkins, botanicus en fotograaf, maakte er haar beroemde fotogrammen mee met planten en zeewieren, de plant werd op het bewerkte papier gelegd en belicht in de zon. In het zonlicht ontstaat de prachtige blauwe kleur.

Het ontwikkelen gebeurt in gewoon water. Het is geen giftig of vervuilend proces.

Ik werk graag met negatieven maar er kunnen ook voorwerpen op het papier of textiel gelegd worden of tekeningen op transparanten of kalkeerpapier gemaakt worden die dan als negatief dienen. Blauwdrukken werd ook voor architectuurtekeningen gebruikt.

Het cyanotypen werd voor mij een verslavende bezigheid zowel op textiel als op papier en intussen heb ik een aantal projecten afgerond, geëxposeerd en diverse workshops gegeven.

Ik begon dus met cyanotypie om afbeeldingen op textiel af te drukken, nu, in mijn nieuwe project, druk ik een textiele werkvorm (kant) af op papier.

Het kant van Enny

Soms wordt er terloops iets gezegd en dan vraag ik wel eens: “Mag ik het zien?” En zo ontdekte ik een kleine schat. Een schoonmoeder die voor haar schoondochters stukjes kant klost. Ik keek er naar en in mijn hoofd zag ik het kant als cyanotypes.

Ik vroeg: mag ik er een cyanotypeboek van maken en dat mocht en daar ben ik nu mee bezig.

Het boek wordt een eerbetoon aan het kant en de creativiteit van Enny:

Engeltje Alke Zwaantina de Groot-Stikker, *23 juni 1930 – †20 in Bellingwolde, Groningen.

Daarmee is het ook een ode aan alle creatieve vrouwen die het handwerken beoefenden en beoefenen, dat blijven doen en doorgeven aan nieuwe generaties.

Enny was haar hele leven bezig met textiel, ze maakte bijvoorbeeld haar eigen kleding. Het werken met textiel was voor haar echter niet alleen functioneel maar ook een vorm van creatieve expressie.

Ze was autodidact maar volgde veel cursussen om nog beter te worden in haar textielwerk.

De cursussen die ze volgde waren onder andere leerbewerking, weven, kraaltjes breien, Perzisch ajour (borduurtechniek), Hardanger borduurwerken en kantklossen. Ik bewonder ook haar borduurwerken.

Kantklossen en borduren heeft Enny tot op hoge leeftijd gedaan. In kantklossen heeft ze ook lesgegeven.

Werkwijze

Voor het boek heb ik eerst alle kant gefotografeerd op een egale zwarte of witte ondergrond en op de computer de achtergrond verwijderd, de foto’s negatief gemaakt en op transparanten afgedrukt.

Voor het afdrukken gebruik ik speciaal voor cyanotype ontwikkeld papier van Bergger. In principe kun je elke soort papier dat tegen water kan gebruiken. Maar dit papier geeft een prachtige blauwe tint en een scherpe afbeelding. Kleur en scherpte verschilt per papier en textielsoort en het is een kwestie van proberen en opschrijven.

De cyanotypes zijn nu gemaakt en ik ben aan het bedenken hoe ik het boek ga binden. En dan gaat het naar de familie van Enny.

Een ander eerbetoon

Ik heb nog een ander eerbetoon in de maak: het handen project. Ik heb vrouwenhanden gefotografeerd en deze in twee lagen op textiel gecyanotyped waarvan één laag getint. Ik zoek nog vrouwen die kantklossen, weven of ander handwerk doen en wiens handen ik mag fotograferen tijdens het werk. Mag ik hier een oproepje doen?

Meer van mijn werk is hier te zien.

IJda Smits

Reacties op haar oproep kun je sturen naar IJda’s website of naar contact@textielplatform.nl