De
boekjes van Maria van Hemert zijn een begrip en iedere zichzelf
respecterende handwerkster heeft er een paar in de kast staan of is
op zoek naar de ontbrekende nummers. Als er een ontbrekend nummer
aan de verzameling toegevoegd kan worden om ‘m compleet te maken
wat kun je dan gelukkig zijn.
En
als het dan ook nog eens zo is dat er een van de 24 platen toegevoegd
kan worden….!?
Je hoeft niet langer te zoeken, al de platen en boekjes zijn
gedigitaliseerd en worden op de website van Vrouwen van Nu
weergegeven.
Er
zijn door Maria van Hemert 24 platen met patronen verzameld mét
bijbehorende handleidingen. En niet andersom.
De
patronen zijn overgenomen van Nederlandse handwerken en andere
uitingen van oude volkskunst. Houtsnijwerk, smeedwerk, leerwerk,
aardewerk enz.
Op
de achterkant van de platen noemt Maria van Hemert de mogelijkheden
om een patroon te verkleinen of vergroten en de opmerking om de
patronen niet zomaar na te maken maar om er een eigen invulling aan te geven.
Een
mooie zin staat ook in de inleiding van de boekjes: ” Alleen eigen,
levend werk kan de herleving van het vrouwelijk handwerk brengen die
wij met deze uitgave beogen.”
De
aanleiding om een handwerkuitgave te realiseren was een
tentoonstelling die in 1943 en ‘44 gehouden werd in het Openlucht
museum in Arnhem en in de Bijenkorf te Amsterdam.
De
naam ‘Voortborduren aan Grootmoeders handwerk’ is ontleend aan de
naam van de tentoonstelling.
Er
zijn 7 boekjes uitgegeven:
1.Open
zomen, stopwerk.
2.Witwerk,
sneewerk.
3.Tapisseriewerk.
4.Merken
en stoppen.
5.Vrij
borduurwerk 1.
6.Vrij
borduurwerk 2.
7.
Ajourwerk.
De
platen 1 en 2 hebben betrekking op het boekje Open zomen en stopwerk
De
platen 3 t/m en 17 t/m 20 geven motieven van voorwerpen van oude
volkskunst en kunnen gebruikt worden bij de boekjes Vrijborduren 1
en 2. De platen 9 t/m 16 en 21 t/m 24 zijn voor kruissteek of
Tapisseriewerk.
De
boekjes en platen konden besteld worden bij het Algemeen secretariaat
van de Nederlandse Bond van Plattelandsvrouwen, Z.O. Buitensingel
234a, Den Haag.
Vooruitbetaling
was noodzakelijk en dat kon per giro of per postwissel .
De
eerste boekjes waren te bestellen voor 90 cent en de platen voor 30
cent.(porto inbegrepen)
Later
wordt de prijs verhoogd naar f 1.00 en f 0.50. Dan zit het kantoor al
op de Jan van Nassaustraat 63.
De
boekjes en platen zijn in fasen gereedgekomen. De platen 1 t/m 8 en
de boekjes 1 en 5 werden het eerst gelanceerd, later de boekjes 3,
4 en 7 met bijbehorende platen.
Vrijborduren
2 is het laatst uitgegeven.
Enkele
feiten:
Er
is vrij weinig van de persoon Maria van Hemert bekend.
Ze
mocht de uitgave van de boekjes niet beleven.
Ze
is overleden in april 1949. Haar werk legateerde ze aan het
Nederlands Openlucht Museum in Arnhem die door de verkoop van
handwerkpatronen en anderszins een fonds beheerd dat haar naam
draagt.
Haar
prachtige werkstukken zijn in het museum ten allen tijde te bekijken,
staat in het voorwoord van haar boekjes.
Maria
van Hemert heeft in 1943 in opdracht van het Openlucht Museum in
Arnhem onderzoek gedaan naar handwerk op Marken. Deze studie
resulteerde in het boek: De handwerken op het eiland Marken.
Na
de oorlog schreef de Foriening foar Fryske folkskunst jaarlijks een
Maria van Hemert prijsvraagvraag uit .
Samen
met Jan Kamman, fotograaf, tekenaar, schilder heeft Maria een
borduurlap gemaakt. Maria heeft in de Hongerwinter een poos bij Jan
Kamman gewoond in Rotterdam en om de tijd te vullen maakten ze een
ontwerp voor een wandkleed. Samen bespraken ze welke belangrijke
gebeurtenissen van de bezetting op de lap moesten komen. Jan maakte
de tekeningen en Maria borduurde, in kruissteek, de motieven. In 1949
is het patroon uitgegeven. De lap bevind zich in Museum Rotterdam.
Winand
Roukes was (1948-1956) directeur van het Nederlands Openlucht Museum
in Arnhem. Hij was pionier op het gebied van dialectologie en
volkskunde. Lector aan de universiteit Nijmegen en docent in
Wageningen. Met zijn welwillende medewerking zijn de boekjes en
platen uitgegeven door de NBvP.
In
1955 is er een grote tentoonstelling van klederdrachten in Arnhem.
In
de vitrines ligt handwerk van het eiland Marken.
Veel
kostuums zijn verdwenen door oorlogshandelingen maar de toen nog
bestaande drachten werden getoond.
Hil
(Hillegonda)Bottema, 1913-1968, was documentatie medewerker in het
Openlucht Museum in Arnhem. Samen met Maria heeft ze een kruissteek
patroon voor een borduurlap gemaakt dat in 1947 uitgegeven is.
Net
als Maria van Hemert was Hil Bottema zeer geïnteresseerd in
volkskunst. Voor en na de oorlog schreef ze boeken en publicaties
en illustreerde ze deze zelf met tekeningen en knipwerk.
Nederlandsche
handarbeid uit 1940
Merklappen
oud en nieuw uit 1942
Uit
een artikel in een naamloos tijdschrift (blz.13
en 14 gevonden in een bewaarmap)
“Een
zeer intensieve en geslaagde poging om tot verbetering van het
persoonlijke handwerk te komen was de cursus ’Open zomen en
stopwerk welke in Leeuwarden is gegeven. Ook de landelijke wedstrijd
die de NBvP voor zijn leden georganiseerd heeft aan de hand van de
door genoemde Bond uitgegeven boekjes ‘Open zomen en stopwerk’
en ‘Vrij borduren’ door wijlen Marie van Hemert was een succes.”
De Antique Pattern Library (APL) heeft de boekjes nu gescand en van een watermerk voorzien en gepubliceerd op de eigen site.
De Antique Pattern Library is een van de projecten van New Media Arts Inc., een Amerikaanse non-profit organisatie. Het is geen zelfstandige organisatie, maar voortgekomen uit een ouderwetse mailing list, van oprichter Judith Adele. APL publiceert oude (antieke) haak- en borduurpatronen die door liefhebbers worden aangeleverd. Het project beoogt om oude patronen, handleidingen en documentatie gratis toegankelijk te maken voor iedereen die daar niet-commercieel gebruik van wil maken.
Tekst van Ietje de Graaf
Geen opmerkingen:
Een reactie posten